دغدغه‌های یک استارت‌آپی؛ از انرژی‌های نوین تا محصولات خلاق/ فناوران و صاحبان ایده، چالش‌های به‌روز کشور را برطرف کنند
سجاد مهرابی اولین میهمان سلسله نشست‌های «پاتوق نخبگان» خبرگزاری آنا از دغدغه‌های استارت‌آپی خود از انرژی‌های نوین تا محصولات خلاق می‌گوید.
به گزارش خبرنگار حوزه علم، فناوری و دانش‌بنیان گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، امروزه استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان اغلب بر روی فعالیت‌های خدماتی مانند فروش، حمل‌ونقل، تاکسی‌های اینترنتی و غذا فعالیت می‌کنند. از همین رو نیاز است اکوسیستم استارت‌آپ‌ها و کارآفرینان به سمت حوزه‌های کمتر مورد توجه بـا پتانسـیل بالا و اثـرات اجتماعی و اقتصادی و ملی بالا در شرایط کنونی هدایت شود.
باتوجه به چالش‌های متعدد کشور در عرصه‌هایی مانند کشاورزی، سبک زندگی شهرنشینی، مسائل اجتماعی، محیط‌زیست، آلودگی و انرژی، در این بین گروه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیانی شکل گرفته‌اند که به‌صورت غیرمستقیم اندیشه و خلاقیت را وارد چرخه‌های تولید تا بازار می‌کنند. خبرگزاری آنا در راستای معرفی و تجربه‌نگاری فناوری، با گروه‌های استارت‌آپی موفق در قالب «پاتوق نخبگان» همراه شده و پای صحبت آنان نشسته است.
«پاتوق نخبگان» محفلی برای مخترعان و نخبگان است که در سلسله نشست‌هایی در راستای معرفی دستاوردها و چالش‌های استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان در خبرگزاری آنا برگزار می‌شود. در اولین نشست میزبان سجاد مهرابی فعال در حوزه انرژی‌های نوین و محصولات خلاق از نخبگان دانشجویی رفته است. در ادامه مشروح این گفتگو را می‌خوانید.
آنا: خودتان را معرفی کنید و درباره فعالیت‌هایی که تاکنون به‌ثمر رسانده‌اید توضیح بدهید؟
مهرابی: فارغ‌التحصیل مهندسی مکانیک از دانشگاه کاشان هستم، دورانی به سمت کارگردانی سینما رفتم، مدتی نیز کار با دوربین را امتحان کردم و اکنون مدتی است که استارت‌آپی را راه انداختیم.
با این ایده شروع کردیم که محصولات خلاقانه عمومی تولید کنیم. در ابتدا ۴۰ لیست از محصولات خلاقانه آماده کردیم، این برای‌مان مهم بود که محصولات نه در داخل و نه در خارج نمونه داشته باشند. چون از نخست از کپی کردن متنفر بودیم و دوست داشتیم به صادرات فکر کنیم. ۵ اختراع به‌ثمر رسید که بدون نمونه داخلی و خارجی بودند.
با قطعیت می‌توان اذعان کرد که بعدها فهمیدم که تهیه لیست‌ها و ثبت اختراع برای هیچ جذابیت ندارد. لیست را کنار گذاشتیم و به این نتیجه رسیدیم که محصولات باید به تولید انبوه برسند.
ساده‌ترین و بی‌ارزش‌ترین محصول که وارد بازار شد به مشکل برخوردیم و فهمیدیم که شناخت کافی از بازار عرضه و تقاضا نداشته و درضمن در این مسیر کسانی که به ما مشاوره بازار ارائه می‌کردند واقعاً مشاور بودند و اطلاعات واقعی از بازار نداشتند.
برای گروه دوران سختی بود، زیرا که هم‌زمان هم اختراع می‌کردیم و هم بازار را تجربه می‌کردیم.
از یکی از شرکت‌های تجهیزات پزشکی چالشی ارائه شد مبنی براینکه لوله‌های شستشوی آندوسکوپی یک‌بارمصرف وارداتی هستند، مدل استیل آن نیز مورد مطالعه قرار گرفته ولی تولید نمی‌شود.
شرکت تجهیزات پزشکی پیشنهاد ساخت داد و اذعان کردند که چنین محصولی در داخل تولید نمی‌شود و جزء فناوری‌های هایتک به‌شمار می‌رود. لوله‌ها با ۷ دهم میلی‌متر قطر از حساسیت خاصی بودند که باید طبق سفارش شرکت تجهیزات پزشکی ساخته می‌شد.
آنا: در مورد محصولات دانش‌بنیان گروه توضیح دهید…
مهرابی: به‌عنوان مثال اکنون بر روی طرحی با ماهیت نظامی و دفاعی برای ارائه به زیرسطحی‌ها نظیر زیردریایی‌ها و دیگر دستگاه‌های نظیر آن مطالعه و آزمایش انجام می‌دهیم.
به‌دلیل اینکه زیر آب هوا موجود نیست در بحث تأمین انرژی‌شان برای حرکت به مشکل برمی‌خورند.
ما سیستمی را طراحی کردیم که این زیرسطحی‌ها می‌توانند از آن استفاده کنند. این محصول نمونه‌های داخلی ندارد و نسبت به نمونه‌های خارجی هم به‌شدت از نظر قیمت، حجم و وزن بهتر و مقرون‌به‌صرفه است. این محصول سامانه‌ای فوق‌العاده جدید و جذاب است.
بر اساس گزارشی که صنایع فولاد در منابع رسمی داده که البته گزارش‌های‌شان یک مقدار شک‌برانگیز است، مثلاً صنایع فولاد اصفهان اعلام کرد که سالیانه بیش از ۲۰ میلیون متر مکعب آب تازه نیاز دارد تا بتوانند برای امور خنک‌سازی و غیره از آن استفاده کند. ما مکانیزمی را در بحث انتقال حرارت طراحی کرده و ساخته‌ایم که این مشکل استراتژیک را به‌سادگی رفع می‌کند.
این محصول در واقع در صنایع فولاد میزان بهره‌وری فولاد را افزایش داده و نیازش به آب را تقریباً به صفر می‌رساند چرا که سرعت انتقال حرارتش بسیار بالا است و می‌تواند آب خروجی از کوره‌ها و … را به‌سرعت خنک کند، اینها تقریباً نیاز چندانی به استفاده از آب تازه با دمای پایین ندارند. دوم اینکه این طرح از برج‌های خنک‌کن و استخرهای مختلف استفاده می‌کند که دمای آب را کاهش دهد تا وقتی در طبیعت و محیط زیست سرریز شد، آلودگی‌های مختلفی که در کنار آن پیش می‌آید را بتوانند به حداقل برساند.
ویژگی این سیستم این است که می‌تواند خنک‌کاری را خیلی سریع‌تر انجام داده و آلودگی محیط زیستی صنایع فولاد را تقریباً در بحث منابع آبی‌شان بسیار کاهش دهد. کاربرد دیگر این مکانیسم در صنایع نظامی است.
مثال خیلی ساده‌اش این قمقمه‌هایی که سربازان و نیروهای رزمی ما استفاده می‌کنند؛ آب موجود در این قمقمه‌ها در هوای تابستان گرم است و هنوز در واقع همان قمقمه جنگی است. وسیله‌ای که ما طراحی و تولید کرده‌ایم در مورد همین قمقمه‌ها قابل استفاده است که سربازان هر موقع که می‌خواهند آب بخورند، یک حرکت فیزیکی روی این وسیله انجام می‌دهند که باعث می‌شود دمای قمقمه تا ۲۰ درجه کاهش پیدا می‌کند.
آنا: فناوران و دانشجویان چگونه باید به تجاری‌سازی طرح‌های دانش‌بنیان و مفهوم حل‌مسئله برسند؟
مهرابی: درمسیر ساخت و طراحی «لوله‌های شستشوی آندوسکوپی» با نوید نجات‌بخش سازنده اولین شتاب‌دهنده خطی آشنا شدیم. وی در مواجهه‌ای که با بنده داشت، گفت «۴۰ محصول خلاقانه هم ساختید و در بازار هم به فروش رفت، چه دردی از کشور حل می‌شود؟ چه نیازی از مردم در شرایط تحریم حل می‌شود؟ افتخارتان این باشد که دستگاهی طراحی و تولید شود که کشور درخصوص آن زیر تحریم قرار گرفته است.» حقیقت همه لیست‌های محصولات هیچ بود و این شروع ما برای ورود به بحث دانش‌بنیان بود.
عموم فناوران جوان و دانشجویان که دارای ایده و خلاقیت هستند حتی یکبار محصول و ایده خود را به بازار ارائه نمی‌کنند تا ببینید کسی حاضر است مبلغی برای آنان محصول و خدمات پرداخت کند. تجربه بازار خیلی مهم است، دانشجویان و فناوران ما تیمی کار نمی‌کنند و هیچ پیش‌فرض ذهنی از بازار و قوانینش ندارند.
آنهایی که بازار را فهمیده‌اند ما را به رسمیت نمی‌شناسند و ایده‌های فناوران را مسخره می‌دانند. نبود ارتباط بازار با ایده‌پردازن و تفاوت گفتمانی بین این دو موجب زیان‌های بسیاری بین فناوران جوان شده است.
مسابقه «میدون» به اصل کاری که انجام می‌دهد اعتقاد و اعتماد ندارد
یکی از طرح‌هایمان را با مشاورهای مسابقه میدان به‌منظور تجاری‌سازی درمیان گذاشتیم. این محصول «بادام شکن دستی» است که به‌شکل ابداعی به‌ثمر رسیده است. این دستگاه بادام را می‌شکند و تا ۱۲۰۰ نیوتن نیرو منتقل می‌کند به‌طوری‌که بچه خردسال نیز می‌تواند بادام را بشکند.
با مشاوران این برنامه تلویزیونی که عمدتاً از اساتید دانشگاه و بلد کار بازار هستند، قرار ملاقاتی گذاشته و محصول مذکور برای‌شان ارائه شد.
از طرف برنامه مشاوری برای مباحث بازار و تجاری‌سازی معرفی گروه شد که این مشاور پس از ملاقات و ارائه محصول اذعان کرد: «ما مشاوریم کار عملی نکردیم و بازار را نمی‌شناسیم. مباحثی را در کتاب‌ها خوانده‌ایم که آنها نیز برای ایالات متحده طراحی شده و به مشکلی از کسب‌وکارهای ایرانی حل نمی‌کند.
در ایران باید تعدادی محصول تولید کرده و وارد بازار شوند اگر مردم خوش‌شان آمد به‌فروش می‌رود در غیر این صورت طرح شکست می‌خورد.» این سخنان مشاور برنامه‌ای است که شبانه روز پمپاژ خبری می‌کند که بیایید در برنامه میدان تولید کنید ولی خودشان به شعاری که می‌دهند باور ندارند.
آنا: کلید شناخت بازار عرضه و تقاضا و بایدهای تجاری‌سازی چیست؟
مهرابی: فناوران و صاحبان ایده قبل از اینکه کوچک‌ترین محصولی را تولید بکنند باید نمونه‌های پیش‌تولید آن را به بازار هدف ارائه کرده و بررسی کنند که مخاطب تا چه میزانی از این محصول استقبال می‌کند. صاحبان ایده و محصول باید تحقیق کنند که محصول نهایی تا چه حدی از مشکلات و چالش‌های به‌روز کشور و مردم را رفع می‌کند و بازخورد مخاطبان را به‌عنوان سیاست کلی گروه قرار دهند.
دانشجویان و فناورانی که می‌خواهند استارت‌آپ راه‌اندازی کنند باید نسبت به واکنش بازار آگاه شوند و تحقیق کنند که نوآوری در یک محصول تا چه میزان برای مردم مهم و جریان‌ساز است. به‌طور مثال طرحی بسیار جذاب درخصوص بسته‌بندی دستمال کاغذی به‌وجود آوردیم که به ظن خود می‌توانست بازار این صنعت را متحول کرده و برای تولیدکنندگان بسیار حیاتی باشد.
برای ارزیابی طرح نزد یکی از تولیدکنندگان مطرح دستمال کاغذی در کشور رفته و به‌منظور حفظ مالکیت معنوی طرح قرارداد محرمانگی نیز منعقد شد.
بعد از ارائه توضیحات بسیار در مورد طرح بسته‌بندی، مدیر آن مجموعه تولیدی از ناکارآمدی طرح در شرایط کنونی سخن به‌میان آورد و فهمیدیم که طرح جذاب ما در بین صنایع خریداری ندارد.
